Trung thu xưa và nay (bài đăng lại từ năm 2009)

Hôm nay là Tết Trung thu, một trong những ngày lễ được mong đợi nhất trong năm của các em thiếu nhi. Đã qua cái tuổi đi chơi Trung thu từ lâu nhưng không khí của mùa thu, mùi hương hoa sữa nồng nàn, tiếng trống múa lân giục giã và vầng trăng tròn đêm Trung thu vẫn cho tôi những cảm giác thật lạ. Tuy nhiên cùng với sự phát triển, trưởng thành của mỗi người và sự thay đổi của đời sống xã hội cũng đã tác động và làm biến đổi nhiều giá trị truyền thống trong ngày lễ Trung thu.

Trung thu xưa
Trung thu xưa đồ chơi không nhiều nhưng vẫn rất vui.
Mình còn nhớ hồi còn nhỏ, mỗi khi gần tới Trung thu lại bắt tay vào làm đồ chơi để sử dụng trong đêm trăng rằm. Lúc đó không có nhiều đồ chơi làm sẵn như bây giờ mà cũng chẳng có tiền để mua. Thứ mà trẻ con trong xóm thường chuẩn bị là đèn lồng. Nói là đền lồng nghe có vẻ hoành tráng nhưng nếu các bạn nhìn thấy thì có lẽ cũng buồn cười. Hồi đó hầu hết những nhà trong xóm đều sử dụng kem giặt đựng trong cái hộp nhựa nhỏ (bằng cái cạp lồng) chứ đâu có "OMO đánh bật các vết bẩn cứng đầu" như bây giờ. Cái vỏ hộp sau khi hết công dụng đựng xà phòng thì nó còn đóng nhiều vai trò khác như gáo múc nước, chậu cây cảnh (trồng xương rồng rất đẹp đấy) và vào dịp Trung thu thì nó trở thành "đèn lồng". Chỉ cần lấy dây thép buộc vào hai bên cho cân đối, một thanh tre nhỏ và một ngọn nến đặt dưới đáy hộp là thành một cái đèn rồi.
Riêng mình thì cầu kỳ hơn một chút. Kiếm một vài đoạn tre nhỏ, mấy miếng giấy bóng kính (lấy từ cái oản chay, ngày rằm hay mùng một mẹ thường hay mua về thắp hương) hoặc giấy màu, một vài hình vẽ cắt ra từ tờ báo cũ cộng với một chút kiên nhẫn là đã có một cái đèn lồng khá đẹp rồi. Các cô bác trong xóm nhìn cái đèn của mình cứ gọi là khen nức nở.
Một thứ nữa hay được chuẩn bị đó là hạt bưởi phơi khô, tách vỏ và xâu từng chùm vào một đoạn dây thép nhỏ. Cái này đốt lên cháy tí tách, mùi thơm của dầu bưởi cộng với ngọn lửa màu xanh rất thú vị.

Tranh: Vui tết Trung thu – Ngân Khánh.

Trung thu xưa, bánh kẹo không nhiều và rẻ tiền nhưng vẫn rất ngon. Bánh nướng, bánh dẻo năm trăm đồng một cái. Đứa nào răng đang lung lay, chỉ cần cắn cái bánh nướng là khỏi cần phải nhổ luôn.
Hồi đó hợp tác xã cho mỗi cháu mấy nghìn, bố mẹ đóng góp thêm một ít nữa thế là ai cũng sẽ có quà Trung thu. Hội phụ nữ chịu trách nhiệm mua và phát quà cho các cháu (từ 15 tuổi trở xuống). Chiều mười rằm, ai ở xóm nào thì tới nhà trưởng xóm để nhận quà. Một xuất quà thường bao gồm một cái bánh nướng hay bánh dẻo, mấy cái kẹo gôm, kẹo lạc, một quả chuối. Tuy nhiên quà thường hết ngay trên đường về chứ chẳng đứa nào để dành được đến tối để phá cỗ, trông trăng.
Tối trung thu mẹ thường mua một ít hoa quả, tất nhiên là luôn có bưởi, nấu một nồi chè. Ăn cơm tối xong là xách đèn lồng đi khắp xóm, chơi tới muộn mới về.

Trung thu xưa, đội múa lân không nhiều nhưng múa rất đẹp.
Để xem múa lân mình thường lên con đường lớn cạnh nhà. Có một đội múa lân với đầy đủ các nhân vật và múa rất đẹp di dọc con đường ra tới sân vận động. Việc biểu diễn chủ yếu nhằm phục vụ trẻ em là chính chứ không nhằm mục đích lấy tiền. Có lẽ khi đó ít được xem múa lân và còn nhỏ nên mình thấy nó đẹp và để lại nhiều ấn tượng.

Trung thu xưa, trăng là một yếu tố quan trọng tạo nên sức hấp dẫn cho đêm rằm.
Ngoài việc ăn, chơi thì ngắm trăng cũng là một điều không thể thiếu. Dù thế nào thì cũng phải nhìn thấy mặt chị Hằng vài lần mới có cảm giác đây là đêm Trung thu. Chẳng may năm nào đó có bão hoặc trời nhiều mây mà ông Trăng lại không ló mặt ra được để ngắm các cháu vui chơi thì các cháu cũng lại về đi ngủ sớm.

Tranh: Phá cỗ, trông trăng – Minh Hiếu.

Trung thu nay
Trung thu nay, đồ chơi bày bán tràn ngập khắp nơi. Tây, Tàu và Ta đủ cả.
Đồ chơi ngoại, đặc biệt là hàng Trung Quốc lấn át các mặt hàng truyền thống do đa dạng về chủng loại, mẫu mã, giá cả lại cạnh tranh.
Mặt hàng đồ chơi Trung thu truyền thống của Việt Nam năm nay có xu hướng bán chạy hơn do cũng đã có nhiều cải tiến.
Chẳng có mấy ai nghĩ tới việc tự tay làm đồ chơi Trung thu nữa.

Trung thu nay, bánh Trung thu không phải để ...ăn!
Tết Trung thu không phải là cái tết riêng của trẻ con nữa mà bố mẹ các cháu lại phải thêm nhiều khoản chi tiêu trong những ngày này. Những cặp bánh thông thường giá cũng tới cả trăm nghìn đồng, loại cao cấp thì lên tới cả triệu đồng.
Mình chợt nhớ tới một bộ phim, trong đó nhân viên cấp dưới mang biếu thủ trưởng một hộp bánh trung thu. Người nhà của vị đó thấy hộp bánh bình thường quá nên cho người giúp việc mang về. Khi ăn bánh người đó thấy có hẳn một chiếc vòng vàng được đặt trong ruột chiếc bánh nướng... Bây giờ thì chẳng cần phải giấu cái gì trong bánh nữa, ra cửa hàng làm hộp bánh vài triệu, có kèm chai rượu đi biếu là cũng ổn rồi nhỉ.

Trung thu nay, ra đường đâu đâu cũng thấy đầu lân. Từ loại đi bộ tới ngồi trên xích lô và hoành tráng hơn nữa là ngồi trên xe tải.
Mình đọc ở đâu đó câu chuyện về một ông lão chuyên làm đầu lân cho các cháu nhỏ trong xóm mỗi dịp Trung thu nhưng nay ông đã thôi không tiếp tục công việc đó nữa vì việc múa lân của bọn trẻ đã bị biến tướng đi rất nhiều.
Nếu bạn có đầu óc kinh doanh và chịu bỏ vốn đầu tư để thành lập một đội lân sư mùa vụ thì biết đâu bạn chẳng kiếm được kha khá vào mùa Trung thu...

Trung thu nay, trăng không còn quan trọng nữa miễn là trời đừng mưa, đừng bão để người ta có thể ra đường chơi là được.
Ánh điện bây giờ còn sáng hơn cả ánh trăng nên nếu bạn muốn chiêm ngưỡng chú Cuội, chị Hằng thì nhà bạn phải chọn vị trí đẹp như sân thượng chẳng hạn hoặc phải thức khuya thì mới cảm nhận được ánh sáng của trăng.

Trung thu nay, ồn ào, xô bồ, cuộc sống gấp gáp, trăng chẳng đẹp như xưa, thỉnh thoảng kỷ niệm về, giật mình lại thèm trở về ngày bé đơn giản và có nhiều điều để nói.